Kripto Paralar: Nereden Geldi, Nereye Gidiyor? 18 Mart 2021

Yıllar Yıllar Önce

Son dönemin en çok heyecan yaratan yatırım aracı kripto paralarla ilgili bir yazı kaleme almanın zamanı geldi.

Kripto paralarla ilgili tanıtıcı ilk yazımızı 2018’de yazmıştık. Nitekim ilk sert hareketini 2017 sonunda yapmış ve pek çok ülkeden sayısız yatırımcının dikkatini çekmişti. Bu dönemde herkesin dilinde kripto paralar ilk çıktığında alım yapmayan bir pizzacının, yükseliş zamanında zengin olma fırsatını teptiği efsaneleri dolanıyordu.

2017 sonunda 19 bin dolar rekorunu gören Bitcoin (diğer kripto paralar da istisnalar dışında korele hareket ettiklerinden hepsini kastediyorum), 2019 ortalarına kadar 4000 dolar civarında dolandı. Bir ara 12 bin dolara kadar çıktıysa da bu seviyeler kalıcı olmadı ve düşüş devam etti. Bu esnada görece güvenilir yatırım araçlarını savunan kesim kripto para yatırımını, kumar oynamak ile bir tutuyordu; o zaman için haklı olabilirlerdi.

2020’ye yaklaşırken artık taban seviyeleri 8-12 bin aralığına yükselmişti, sert hareketler görülmüyordu ama yatırımcısı pek memnun değildi.

2017’den günümüze fiyat grafiği, son dönemdeki çıkış teknik açıdan normal değil

Covid-19 Süreci

Pandeminin a’dan z’ye tüm yatırım araçlarını vurduğu dönemden Bitcoin de nasibini aldı ve 3800 dolar seviyesine kadar çekildi. 3-4 ayda toparlayan borsalar gibi kripto paralar da eski seviyelerine yaz sonuna doğru geldiler.

Ne olduysa ekim ayından sonra oldu. Ekim ortasından 2019 rekorunu, aralık ayında da tarihî rekorunu kıran Bitcoin, geçtiğimiz hafta sonu 60 bin dolar’ı kısa bir süre de olsa geçti. (Yukarıdaki grafiğin son kısmı)

Etki Eden Faktörler

Önce birkaç beylik laf edelim: Nasıl çıktıysa/indiyse öyle iner/çıkar. Hiçbir şey sürekli çıkmaz ya da düşmez. (Bu sloganlarla çok dalga geçsem de hâlâ işe yaradıklarına dikkatinizi çekerim)

Şimdi kripto paraların lehine ve aleyhine olan hususları sıralayalım:

1- Klasik yatırım araçlarından sıkılan ve pandemi sebebiyle yeni arayışa yönelen vip escort istanbul yatırımcılar. Y ve Z kuşağı olarak da kategorize edebileceğimiz yatırımcılar, kısa zamanda yüksek getiri arzu eden, kitlesel olarak hareket edebilen ve destekledikleri varlıkları sahiplenen hatta bazen piyasayla inatlaşan yapıdalar. Geçtiğimiz aylarda gördüğümüz GME hissesi ve gümüş fiyatlarında bunun örneğini görmüştük.

2- Kurumsal yatırımcılardan destek görmesi, bankalardan üniversitelere kadar pek çok kurum ve kuruluşun ödeme sistemi olarak kripto paraları kabul etmeleri. Kanaatimce dev yatırım bankalarının profesyonel kripto para bölümleri kurup işlemleri arttırmaları yükseliş ve düşüşlerin artmasının önemli bir sebebi. Micro Strategy, Michael Saylor, Tesla gibi şirketler ve birçok banka yüklü miktarda kripto para aldılar. Örneğin Tesla 8 Şubat’ta aldığı Bitcoin’den 14 günde 1 milyar dolar kâr açıkladı.  Miami gibi kentlerde belediyeler ücretleri kripto paralarla vermeyi değerlendiriyor.

Bazı yardım kampanyaları dahi kripto para hesapları üzerinden yapılmaya başlandı. ICO Analytics verilerine göre Şubat 2021’de kripto paralarla oluşturulan yardım fonlarına giren para 35 milyon dolar.

3- Robot algoritmaların hisse piyasalarından sonra kripto para piyasasında da yaygınlaşması. Learn By Bit verilerine göre kripto para işlemlerinde 2020 yılında yüksek frekanslı işlemlerde büyük artış görüldü. Örneğin 6 ocak 2021 tarihli bültene göre Bitfinex üzerinde yapılan işlemlerin %80’i robotlar tarafından yapılıyor. Bu rakam ABD endekslerinde günlük %50 civarında. Volatiliteyi arttırsa da hacim artışı spekülatif hareketler için önleyici etkiye sahip.

4- Küresel ve yerel medyada yer alması, gündem işgal etmesi. En muhafazakar yatırımcılar bile inanılmaz çıkışlara seyirci kalamaz. ABD merkezli birçok yatırım bankasının kripto yatırımlarını arttırdıkları basına yansıdı. Dahası bu haberler ulusal basında dahi günlük olarak yer alıyor. Yatırım aracı için konuşuluyor olmak pozitif etki yapar. Dolar ve altın inip çıktığında nasıl haberlere çıkıp gündem oluyorsa anlaşılan önümüzdeki dönemde kripto para haberleri medyada daha fazla yer alacak.

Sözcü’nün 17 Mart tarihli bir haberi, diğer haber sitelerinde de yer aldı

5- Sosyal medya. Yatırım araçları hakkında her şeyi sosyal medyadan takip eden ve söylenenlere göre işlem yapan ciddi bir kitle var. Maalesef gerekli eğitim almadan birtakım grup ve insanların peşinden giden yatırımcılar zarar etmeye mahkûm ancak bu realite karşımızda. Dolayısıyla sert hareketlere sahne olan kripto paraların sosyal medyada tartışılma oranları da artıyor. Niteliği sorgulamak gerekse de talep arttıran bir etkiye sahip.

Elon Musk gibi bir yatırımcı/ünlünün bir tweet’inin Bitcoin fiyatlarını 10 bin dolara kadar yükselttiği unutmayın. Her ne kadar manüplatif bir hareket olsa da yatırımını destekleyen ve bu riski göze alması takdir edilmeli. Ancak yanlış anlaşılmalara da açık. Musk’ın 16 Şubat’ta WhatsApp’ı eleştirmek için attığı “Signal kullanın” tweet’i de yanlış Signal hissesinin yükselmesine neden olmuştu. Volatiliteyi arttıran bir etki.

6- Pandemi ile mücadele kapsamında devreye sokulan kurtarma ve yardım paketleri de tüm yatırım araçları gibi kripto paraları şişiriyor. Verilen yardım çeklerinin %90’a yakın kısmının doğrudan borsaya gittiğini daha önce CNBC haberleştirmişti, Forbes 12 Mart tarihli haberinde 1,9 trilyon dolarlık paketin 190 milyar dolarlık kısmının borsalara akacağını tahmin ettiğini açıkladı. Business Insider’a göre kripto para piyasasına gidecek miktar 40 milyar dolar.

Yine de işlemlerinde kripto para kullanmayı reddeden ciddi bir grup var.

• JPMorgan Chase
• Bank of America
• Nordea Bank
• Danske Bank
• Capital One
• TD Bank
• Discover
• CitiGroup
• Wells Fargo
• Royal Bank of Canada
• Bank of Montreal
• Lloyds gibi bankalar akla gelen birkaç örnek. TD, Wells Fargo, Citi ve Bank of America’nın piyasa devleri olduğunu not edelim.

Birkaç isim zikretmek gerekirse Warren Buffet sanırım anti kripto hizbinin başını çekiyor. Üstadımız pek çok kez kripto paralarla ilgili güven sarsıcı açıklamalar yaptı. Eleştirileri genel itibarıyla kripto paraların geçerli bir para birimi olmamaları ve ne yaptığını bilmez çok sayıda yatırımcıyı çektiği yönünde.

Benim dikkatimi çeken bir başka isim ise Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde; kendisi eski IMF Başkanı. Gerek IMF gerek AMB başkanlığı döneminde, hukukçu olmasından kaynaklandığını düşünüyorum, kripto paraların geçerli bir para birimi olamayacaklarına ve mevcut sisteme sağlam bir alternatif getiremeyeceklerine dair çok sayıda mesajı oldu. Eleştirdiği bir başka nokta da kripto paraların bir dayanaklarının olmaması. Yani dolar denince akla ABD, euro denince Avrupa ve merkez bankaları geliyor ama Satoshi Nakamoto’nun bile kim olduğu belli değil.

Dolayısıyla muhafazakar ve riskten kaçan yatırımcılar ile finans dünyasına kuruluş felsefesi ve hukuk penceresinden bakan isimlerin haklı olarak eleştirdikleri ve mesafeli oldukları bir fenomen kripto para.

Türkiye’de Manzara Nasıl?

Halk ağzıyla ekonominin iyi gitmediğinin veya hayat pahalılığının canlar yaktığını profesyoneller verilerden anlayabiliyor, halk ise market alışverişinden. Bence Türkiye’de bunu anlamanın bir yolu daha var: Titan zinciri gibi yapıların çoğalması, piyasada paranın bollaştığı ve gidecek yer aradığı dönemlere denk geliyor.

2009-2015 arasında küresel likidite bolluğunda başlayan Çiftlik Bank, Süt Bank vb. çiftlik felaketleri, çoğu kamu görevlisi pek çok insanın hayatını karartan Forex felaketi birkaç örnek.

Bitcoin’i tabii bu sınıfa dâhil etmiyorum ama bu işlevi şimdilik kripto paralar yerine getiriyor gibi. Özellikle ekimdeki yükselişe, yurt içi piyasada kasım ayı başında rekor kıran Dolar/TL fiyatı eklenince TL bazında kripto para kazançları astronomik seviyelere çıktı. Kripto paralara akını hızlandıran ve çok konuşulmayan bir hususun da bu olduğunu değerlendiriyorum. Söz gelimi 15 binden 20 bin dolara gelen bir kripto para var elinizde. Bu esnada Dolar/TL 7,50’den 8,20’ye çıktı. Çok cazip değil mi? (Aynı yabancı hisse gibi)

Türkiye’nin ilk kripto para platform BtcTürk’ün CEO’su Özgür Güneri, 8 Ocak 2021 günü verdiği röportajda 2020’de yeni 750 bin yatırımcıyla beraber 1,5 milyon kullanıcı sayısına ulaştıklarını dile getirdi. Güneri, kullanıcı sayısı ikiye katlarken işlem hacminin 10 kat artarak 150 milyon dolara ulaştığını kaydederek artık 25-30 yaş arası kullanıcılar değil onların aileleri tasarruf sahibi olan kişilerin Bitcoin’i tercih ettiğini vurguladı. Diğer platformları da hesaba katınca yaklaşık 3 milyon kişinin kripto para hesabı olduğu tahmin ediliyor.

Bunlar riski sevmekle ya da “kumarbazlıkla” açıklanabilecek rakamlar değil; insanlar enflasyon ve kur şoklarından korunmak, belki kısa yoldan zengin olmak için yollar arıyor ve bilinçli yatırımcı olmadıkları için riski yüksek araçlara büyük meblağlar bağlıyorlar. Düzenleme yapılması şart.

Zira artan tek şey yatırımcı sayısı ve fiyatlar değil: Sputnik’in haberine göre 2021’in şubat ayıyla 2020’nin aynı dönemi karşılaştırıldığında kripto parayla ilgili şikâyet artış oranı yüzde 8 bin 619’a yükseldi. Şikâyetlerin içeriğine bakıldığındaysa durum daha vahim:

• Kripto para yükselince satım yapmaya, düşünce alım yapmaya firmaların engel olması,
• Transfer işlemlerinin yavaş olması, paranın hesaba geçmemesi,
• Üye temsilcilerinin yatırım yapana kadar fazla ilgili davranıp zarara uğrayınca cevap vermemesi,
• Hesap kapatma işleminin yapılamaması,
• Hesabın firma tarafından sıfırlanması.

Peki Bundan Sonra Ne Olur?

Karşımızda bir realite var: Volatilitesi yüksek ama kazandıran bir yatırım aracı.

Evet, para birimi değil. Evet, eğitimsiz ve bilinçsiz çok sayıda insanı çekiyor. Evet, her isteyen bir cüzdan açıp alım yapıyor. Evet, Lagarde’ın çok defa dile getirdiği üzere yasa dışı faaliyetleri finanse etmek için kullanılıyor ve evet, güvenlik açısından kırılamaz kodları yok ve hacklenmeye müsait. 

Diğer tüm yatırım araçları gibi. (Silah kaçakçıları altın, elmas ya da dolar kullanmıyor mu?)

Dert ettiklerini düşündüğüm asıl konu ise kripto paraların merkez bankalarına ve müesses nizama meydan okuması. Havale, EFT, belge doldurma, yurt dışına aktarmalarda komisyon, hafta sonu hesaba geçer mi gibi sorunlarla uğraşmıyorsunuz. Platformlar kaynaklı sorunlar olabilir ama kripto paralar ve block chain sistemi sağlam. Dolayısıyla küresel finans pastasından bir ısırık alması diğer paydaşların aleyhine; yükselen esc antalya itirazların sebebi bu olsa gerek.

Sonuç

Bir yanda kurumsal aktörlerin, pandemi teşviklerini kullanmaya hevesli ve evde tıkılı kalmış yatırımcıların artan ilgisi; pek çok kurum ve kuruluşun ödeme sistemi olarak kabul etmesi, fiyatların rekor üstüne rekor kırması. Öbür yanda balon olarak değerlendirilmesi, suçun finansmanında esc adana kullanılması ve kontrol edilememesi iddiaları, güvenlik endişeleri.

Şimdilik ilk grup daha haklı. Üstelik 3-4 yıl önce çok daha az haklılardı.

Trendin kripto paralardan yana olduğu açık. Portföyünüzü çeşitlendirmek için şans verilebilir.

Ancak unutmayın: Herkesin risk algısı ve portföyü farklıdır. Herkesin esc bursa katlanabileceği zarar farklıdır.

Kendinizi tanıyın, bir uzmandan görüş alın, danışın ve yatırımınızı öyle yapın.

Sağlıklı ve bol kazançlı günler.